Synagoga przy ul. Szerokiej (Breitgasse)
Początkowo miejscem modłów był stary spichrz, stojący na opisanym podwórzu. Była to tzw. "stara synagoga". W roku 1858 spichrz ten spłonął, a na jego miejscu zbudowano wkrótce potem synagogę reformowaną, zwaną "nową synagogą".
Uroczyste otwarcie nowej synagogi nastąpiło 27 września 1859 roku. Synagoga ta czynna była do roku 1887, potem bramy jej zamknięto, a zwoje Tory przeniesiono do nowo zbudowanej Wielkiej Synagogi przy ulicy An der Reitbahn, wspólnej dla wszystkich gmin żydowskich w Gdańsku.
Dalsze losy świątyni z ulicy Szerokiej nie są znane. Według relacji ustnych starych mieszkańców Gdańska uległa ona zniszczeniu dopiero w roku 1939.
Julia
Synagoga przy ul. Pańskiej (Junkergasse 6)
Najstarszą synagogą w Gdańsku była synagoga należąca do gminy z ulicy Szerokiej. Świątynia ta znajdowała się w podwórzu utworzonym przez domy dobudowane w XVII i XVIII wieku do stojących w tym miejscu murów obronnych. Od strony ulicy Szerokiej podwórze osłaniały domy mieszkalne, będące do końca XIX wieku własnością gminy.
 |
| Szkic starej synagogi z 1855 r. źródło: Echt S., Dzieje Żydów gdańskich, 2012 |
Początkowo miejscem modłów był stary spichrz, stojący na opisanym podwórzu. Była to tzw. "stara synagoga". W roku 1858 spichrz ten spłonął, a na jego miejscu zbudowano wkrótce potem synagogę reformowaną, zwaną "nową synagogą".
 |
| Fragment projektu nowej synagogi z 1859 źródło: Echt S., Dzieje Żydów gdańskich, 2012 |
Uroczyste otwarcie nowej synagogi nastąpiło 27 września 1859 roku. Synagoga ta czynna była do roku 1887, potem bramy jej zamknięto, a zwoje Tory przeniesiono do nowo zbudowanej Wielkiej Synagogi przy ulicy An der Reitbahn, wspólnej dla wszystkich gmin żydowskich w Gdańsku.
 |
| Żydzi modlący się w synagodze przy ul. Szerokiej. źródło: Echt S., Dzieje Żydów gdańskich, 2012 |
Dalsze losy świątyni z ulicy Szerokiej nie są znane. Według relacji ustnych starych mieszkańców Gdańska uległa ona zniszczeniu dopiero w roku 1939.
Dziś na jej miejscu jest nastrojowy zieleniec.
 |
| Skwer przy ul. Szerokiej. Tu mieściła się synagoga. |
Synagoga przy ul. Pańskiej (Junkergasse 6)
Synagoga zbudowana została w roku 1818, w pobliżu ulicy Szerokiej przez gminę ze Starych Szkotów. Stała pomiędzy kamienicą przy ulicy Pańskiej 6 a Basztą na Podmurzu i starymi murami obronnymi Głównego Miasta. Dokładnie zaś po drugiej stronie murów znajdowała się synagoga kahału z ulicy Szerokiej. Do 1845 r. korzystali z niej Żydzi z Winnicy, którzy potem jednak zbudowali własną synagogę przy ul. Lawendowej 8.
Początkowo miała ona niewielkie rozmiary i modlili się w niej wyłącznie mężczyźni. Po reformie religijnej, przeprowadzonej przez rabina gminy dr Abrahama Steina w 1851 r., świątynia ta uległa przebudowie i modernizacji. Dobudowano mianowicie w jej wnętrzu otwartą galerię dla kobiet i przesunięto bimę ze środka sali modlitewnej w kierunku wschodnim, do aron ha-kodesz. Wprowadzono również język niemiecki do liturgii.
W roku 1878 synagoga z ulicy Szerokiej spłonęła, jednak szybko została odbudowana. Jednak dziewięć lat później w 1887 r. jej podwoje zamknięto ze względu na otwarcie w pobliżu Wielkiej Synagogi. Opuszczony budynek przeznaczony został na inne cele.
Kamienicę przy ulicy Pańskiej 6 zakupiła fundacja profesora Abegga. Organizacja ta zajmowała się budowaniem tanich mieszkań dla ubogich, dlatego synagogę na tyłach ulicy Pańskiej przebudowano na mieszkania. Budynek został zniszczony w czasie II Wojny Światowej, a jego ruiny rozebrano w latach sześćdziesiątych, w czasie prac konserwatorskich prowadzonych przy Baszcie Na Podmurzu.
Dom przy ulicy Pańskiej 6 odbudowano jako mieszkalny, natomiast na jej tyłach, gdzie niegdyś znajdowała się synagoga, powstały garaże.
Początkowo miała ona niewielkie rozmiary i modlili się w niej wyłącznie mężczyźni. Po reformie religijnej, przeprowadzonej przez rabina gminy dr Abrahama Steina w 1851 r., świątynia ta uległa przebudowie i modernizacji. Dobudowano mianowicie w jej wnętrzu otwartą galerię dla kobiet i przesunięto bimę ze środka sali modlitewnej w kierunku wschodnim, do aron ha-kodesz. Wprowadzono również język niemiecki do liturgii.
W roku 1878 synagoga z ulicy Szerokiej spłonęła, jednak szybko została odbudowana. Jednak dziewięć lat później w 1887 r. jej podwoje zamknięto ze względu na otwarcie w pobliżu Wielkiej Synagogi. Opuszczony budynek przeznaczony został na inne cele.
Kamienicę przy ulicy Pańskiej 6 zakupiła fundacja profesora Abegga. Organizacja ta zajmowała się budowaniem tanich mieszkań dla ubogich, dlatego synagogę na tyłach ulicy Pańskiej przebudowano na mieszkania. Budynek został zniszczony w czasie II Wojny Światowej, a jego ruiny rozebrano w latach sześćdziesiątych, w czasie prac konserwatorskich prowadzonych przy Baszcie Na Podmurzu.
Dom przy ulicy Pańskiej 6 odbudowano jako mieszkalny, natomiast na jej tyłach, gdzie niegdyś znajdowała się synagoga, powstały garaże.
 |
| Jest ul. Pańska, ale po synagodze nie ma śladu. |
 |
| Ul. Pańska 6 dziś. |
Obecnie przy ulicy Pańskiej 6 mieści się apteka, a na przeciwko, tam gdzie stoję znajduje się Klasztor Ojców Dominikanów. Nie ma żadnych śladów po dawnej synagodze.
Ania
Po uzyskaniu zgody w 1793 roku najpierw wybudowano dom modlitwy, który w następnym stuleciu zastąpiono murowaną synagogą. Synagoga została zbudowana w stylu neogotyckim w 1837 r. Była ona dobrze oświetlona i mogła pomieścić ponad tysiąc osób. Poprzedzała ją jasna sień połączona z domem, w którym mieszkał rabin. Bogate było również wyposażenie jej wnętrza. Po pożarze w 1838 roku odbudowano ją dopiero 6 lat później. Przy odbudowanej świątyni zlokalizowano mieszkanie rabina, szkołę i mykwę.
Ania
Synagoga w Winnicy przy ul. Lawendowej 8
Społeczność żydowska miasta Gdańsk na koniec XIX wieku liczyła mniej więcej 2700 osób, dzisiaj wydaje się to niedużo, lecz kiedyś było to około 2 procent ludności całego miasta (w tym wypadku Gdańska).
Portal społecznościowy Muzeum Żydów Polskich, Sztel.org informuje, że w Gdańsku istniało co najmniej 8 synagog, a także 3 domy modlitwy.
Na początku gmina żydowska była osadą. Mieściła się na nasłonecznionych stokach wzgórza (dzisiaj jest to teren starych szkotów ul. Cienista). Uprawiano tu winorośla (stąd jej nazwa). Z czasem, w wyniku wojen napoleońskich przeniosła się do Gdańska Głównego.
Synagogę wybudowano na skrzyżowaniu ulic Straganiarskiej i Lawendowej. Oddano ją do użytku w 1845 roku. Mieściła się niedaleko miejsca ćwiczeń wojskowych(na terenie nieistniejącego już klasztoru Dominikanów, dzisiaj na hali targowej). Zlikwidowano ją w 1880 roku, a zniszczona dziesięć lat później, czyli w 1890 roku. W późniejszych latach, a było to na początku XX wieku postawiono na miejscu synagogi kamienicę.
Synagoga
przy ul. Szopy (Mattenbuden)
Oprócz gmin
reformowanych działała w Gdańsku także gmina ortodoksyjna. Wybudowała ona własną synagogę przy ulicy
Szopy w Dolnym Mieście. Była to jedna z trzech ortodoksyjnych synagog w Gdańsku.
 |
| Synagoga przy ul. Szopy (Mattenbuden) źródło: www.skyscrapercity.com |
Po uzyskaniu zgody w 1793 roku najpierw wybudowano dom modlitwy, który w następnym stuleciu zastąpiono murowaną synagogą. Synagoga została zbudowana w stylu neogotyckim w 1837 r. Była ona dobrze oświetlona i mogła pomieścić ponad tysiąc osób. Poprzedzała ją jasna sień połączona z domem, w którym mieszkał rabin. Bogate było również wyposażenie jej wnętrza. Po pożarze w 1838 roku odbudowano ją dopiero 6 lat później. Przy odbudowanej świątyni zlokalizowano mieszkanie rabina, szkołę i mykwę.
Widok z wnętrza
bożnicy został misternie wygrawerowany na czarze pucharu kiduszowego, który w
1855 r. wręczono Goldsteinowi (dziś znajduje się w The Jewish Museum w Nowym
Jorku).
 |
| Wnętrze synagogi Mattenbuden wygrawerowane na pucharze kiduszowym. źródło: Echt S., Dzieje Żydów gdańskich, Gdańsk 2012 |
W czerwcu 1938 r., w czasie zakrojonych na szeroką
skalę wystąpień antyżydowskich młodzież hitlerowska wybiła 120 szyb w
synagodze, następnie, w dniach 12–15 listopada 1938 r., podczas tzw. Nocy
Kryształowej, ponownie zdewastowano bożnicę oraz próbowano ją spalić.
Ostatecznie, hitlerowcy rozebrali budynek w kwietniu 1939 roku.
Dziś w
miejscu synagogi przy ulicy Szopy stoją bloki Spółdzielni Mieszkaniowej
"Kolejarz".
Ania
Synagoga w Winnicy przy ul. Lawendowej 8
Społeczność żydowska miasta Gdańsk na koniec XIX wieku liczyła mniej więcej 2700 osób, dzisiaj wydaje się to niedużo, lecz kiedyś było to około 2 procent ludności całego miasta (w tym wypadku Gdańska).
Portal społecznościowy Muzeum Żydów Polskich, Sztel.org informuje, że w Gdańsku istniało co najmniej 8 synagog, a także 3 domy modlitwy.
Na początku gmina żydowska była osadą. Mieściła się na nasłonecznionych stokach wzgórza (dzisiaj jest to teren starych szkotów ul. Cienista). Uprawiano tu winorośla (stąd jej nazwa). Z czasem, w wyniku wojen napoleońskich przeniosła się do Gdańska Głównego.
Synagogę wybudowano na skrzyżowaniu ulic Straganiarskiej i Lawendowej. Oddano ją do użytku w 1845 roku. Mieściła się niedaleko miejsca ćwiczeń wojskowych(na terenie nieistniejącego już klasztoru Dominikanów, dzisiaj na hali targowej). Zlikwidowano ją w 1880 roku, a zniszczona dziesięć lat później, czyli w 1890 roku. W późniejszych latach, a było to na początku XX wieku postawiono na miejscu synagogi kamienicę.
Serdecznie zachęcam do czytania naszego bloga!
Amelia
Dzień dobry Moim zdaniem zaszła pomylka jeśli chodzi o zdjęcie synagogi z Mattenbuden. Przedstawia ono basztę narożną, w której znajduje się obecnie sklep Dziupla. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gda%C5%84sk_Baszta_Naro%C5%BCna_002.jpg To co widać ponad jej dachem to fragmenty budynku Wielkiej Synagogi. Pozdrawiam, A.
OdpowiedzUsuń